تأثیر ذکر خدا در شکوفایی استعداد

به گزارش ایکنا، همزمان با سال جدید تحصیلی و بازگشایی دانشگاه ها، جلسه تدبر در سوره های قرآن که از سوی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در مسجد کوی دانشگاه و با سخنرانی هانی چیت چیان؛ کارشناس و مدرس قرآن برگزار می شود، اختصاص به غور و بررسی سُوَر جزء سی ام قرآن دارد. طی یکشنبه هفته گذشته 15 مهرماه و یکشنبه این هفته 22 مهرماه بحث تدبری هانی چیت چیان در مسجد کوی دانشگاه اختصاص به سوره مبارکه «عبس» داشت که ابتدا به خلاصه ای از مباحث طرح شده در جلسه پیشین بررسی این سوره پرداخته و در ادامه مباحث تکمیلی بررسی سوره «عبس» از نظر می گذرد: هانی چیت چیان در جلسه نخست بررسی سوره «عبس» به رویدادی که مبنای نزول این سوره بود اشاره کرد؛ آنجایی که گویا در محفلی که حضرت محمد(ص) نیز حضور داشتند و موضوع مورد طرح در آن ذکر و توسل بوده و افرادی گرداگرد آن حضرت حلقه زده و به آنچه که پیامبر(ص) بیان می کرد، گوش می دادند، فرد نابینایی نیز وارد می شود و باز گویا ورود این فرد به مذاق خیلی از آنها خوش نیامده است. به زعم چیت چیان در بیان این روایت قرآنی دو طیف از انسان ها مطرح می شوند، یکی افراد متمول مستغنی که احساس بی نیازی کرده و درک محضر رسول خدا برای آنها چندان عایدی ندارد که اگر هم در محضر ایشان نیز حاضر نمی شدند، از آنجا که خود را مستغنی می دانند، چنین تلقی دارند که خلیل به آنها وارد نمی شود اما از آن سو فرد نابینا؛ جامعه ای را نمایندگی می کند که اتفاقاً با وجود سر و وضع نامتعارف که در مواجهه با افراد مستغنی کسر شأن محسوب می شود اما سائل و نیازمند درک محضر پیامبر خدا هستند و تشنه شنیدن رهنمودهای آن حضرت. کارشناس قرآن جلسات تدبر در قرآن مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در این جلسه با مقابل قرار دادن این دو طیف از انسان ها، چنین استنباط می کند که به حقیقت، این افراد با وجود سر و وضعی نه چندان آراسته از آنجا که در پی ذکر خدا هستند و دنباله روی مجالسی هستند که در آن ذکر و موعظه ای درمی گیرد، ایشان در نزد خداوند محبوبیت و ارحجیت بیشتری به نسبت طیف مقابل دارند. اما مباحث طرح شده از سوی هانی چیت چیان در جلسه شب گذشته تدبر در قرآن که یکشنبه 22 مهرماه در مسجد کوی دانشگاه برگزار شد به قرار زیر است: در ابتدای این جلسه براساس برخی از روایت هایی که ار معصوم(ع) نقل شده است، فضیلت هایی در باب قرائت سوره «عبس» مطرح است که به تعدادی از آنها اشاره می کنم و نخستین آنها برگرفته از کتاب «البرهان» نقل از امام صادق(ع) است که نقل به این مضمون فرمودند هر کسی این سوره را بارها بخواند بهشت بر او واجب شده و در آنجا تحت حمایت و پرورش دائمی خداوند قرار خواهد گرفت. دیگر روایت نقل شده در باب فضیلت قرائت این سوره، از رسول خدا(ص) منقول است که فرمودند: هر کس این سوره را بخواند در روز قیامت با چهره خندان و روی گشاده از قبر خارج خواهد شد. اما در باب چرایی نزول این سوره همانطور که در جلسه پیش اشاره شده، حضور یک فرد نابینا در محضر رسول خدا(ص) و در شرایطی که افراد زیادی از جمله مستغنیان و متمولان در آن جمع بودند، موجب شد تا این سوره نازل شود؛ فردی که با وجود نقصی در اندام ظاهریش و محروم بودن از نعمت بینایی اما خشیت و فروتنی در رفتار و سکنات او مشاهده می شد و در عین حال افراد توانگری که چه بسا با ورود او به این محفل و مجلس، زیر لب غرولندی کرده و نسبت به حضور او ایرادی هم حتی به شکلی مخفیانه و نه خیلی بارز گرفته باشند. فحوای این سوره در واکنش به چنین مواجهه ای، آن است که اساس شکل گیری چنین محفلی با حضور پیامبر(ص) به بهانه ذکر بوده است؛ محفلی درگرفته و افرادی بنا به نیتی غیر از ورانداز کردن وضعیت ظاهری و جایگاه اجتماعی که یا از آن برخوردارند و یا از آن محروم، در آن گردآمده اند و لذا هر موضوعی به غیر از مسئله ذکر و گوش سپردن به رهنمودهای و هدایتگری های پیامبر(ص) نباید مبنای قضاوت افراد حاضر در این مجلس باشد. نکته ویژه ای که از این ماجرا و دیگر آیات ذکر شده در این سوره می توان آن را برداشت کرد این است که آن چیزی که مبنای قضاوت و بررسی انسان ها در پیشگاه خداوند است، اعمال و رفتاری است که از او سر می زند و نه استعدادهایی که در وجود اوست. به هر حال داشتن مال و مکنت که برخی به داشتن آن فخر می فروشند، از جمله استعدادهایی است که ممکن است نزد هر یک از ما وجود داشته باشد که البته اغلب اوقات برای به دست آوردن این دارایی عواملی دست به دست هم داده تا فرد بتواند آنها را به دست آورد، لذا دارا بودن آن ملاک و معیاری برای قضاوت توانایی افراد نیست بلکه آن چیزی که در پیشگاه خداوند اهمیت دارد این است که این دارایی در چه راه و به چه نحوی به کار برده شود. اتفاقاً به همین دلیل است که در آیات بعدی این سوره به برخی مخلوقات اشاره می شود، از پیدایش انسان که از نطفه ای پدید آمد تا آنجا که انسان را متوجه خوراکی که آنها را تناول می کند، کرده و می گوید که بهتر است به آن نظر کند تا به این نتیجه برسد که منشأ به وجود آمدن آنها چیست؟ نکته جالب اینجاست که پیش از منشأ به وجود آمدن بسیاری از خوراکی ها و تناولات که معمولاً از دل دانه ای در خاک روییده شده اند، صحبت از این به میان می آید که ابتدا آبی(باران) از آسمان فرود آمده است و این مایع حیات است که خاک را شکافته و موجب باروری دانه شده است. این همان چیزی است که قبلاً به آن اشاره شد. هر دانه ای که از آن گیاه رویانده می شود، در خود استعداد روییدن را دارد اما آنچه که این استعداد را به فعل می رساند، آبی است که به آن نفوذ کرده و موجب سربرآوردن آن می شود؛ در واقع این آب به مثابه همان ذکری است که در محفل پیامبر(ص) درگرفته و استعدادهای هر فرد را بارور می سازد فارغ از اینکه در ظاهرشان آیا بتوان آن قدرت و توانی را یافت و یا خیر؟ مجدد که بازگردیم به محفلی که پیامبر(ص) در آن حضور داشتند و افرادی که گرد ایشان آمده اند، به این نکته می توان رسید که شأن آن محفل و مجلس، ذکری است که با توسل به آن بسیاری از استعدادهای فرد شکوفا می شود همچون قطره آبی که به دانه گیاه رسیده و موجب شکوفایی او می شود که البته در جریان آن محفل شاهد هستیم که ایرادگیری و بهانه تراشی فردی که اتفاقاً خود را بی نیاز از آن ذکر دانسته ولی البته که بیش از دیگران به مواجهه با آن ذکر نیازمند است، موجب می شود که این ذکر(هدایت و موعظه) آن طور که باید و شاید به اذهان و افکار تشنه حضار در آن محفل نرسیده و موجب باروری آنها نشود. بخش پایانی این سوره نیز بسیار جذاب است؛ آنجا که صحبت از این امر است که در روز حشر همگی از هم فراری هستند. با وجود آنکه این امر در مورد روز حشر عمومیت دارد و معمولاً گفته می شود که در آن روز حتی مادر فرزند خود را نمی شناسد اما اشاره این سوره در مورد افرادی که در آن روز از یکدیگر فراری هستند به آن دسته از انسان هاست که همچون فرد مستغنی محضر رسول خدا(ص) با بیان موضوعی بی ربط در آن مجلس، مانع از برخورداری دیگر حضار از مواهب و نعمت های نهفته در مقوله ذکر را فراهم می کنند. انتهای پیام